از نظر خیلی از افراد خدمت سربازی یکی از دوران به یاد موندنی و شیرین است و از طرف دیگر نظر خیلی از افراد مخالف این است. خیلی از افراد با نزدیک شدن به زمان سربازی دنبال راه‌هایی هستند تا معافیت سربازی را دریافت کنند یا مدت زمان سربازی خود را کاهش دهند. در ایران طی شرایط خاصی مشمولین خدمت سربازی می‌توانند از خدمت سربازی معاف شوند. افرادی که قطعا از خدمت سربازی معاف می‌شوند، مشمولانی هستند که دارای مصدومیت یا نقص یا نارسایی‌های جسمی و بدنی و مشکلات روانی و یا بعضی شرایط اجتماعی می‌باشند.
در کل دو نوع معافیت از سربازی در ایران وجود دارد: معافیت موقت از سربازی و معافیت دائم از سربازی. حال مواردی را بررسی می‌کنیم که معافیت از سربازی را در بر دارند:
- معافیت علمی: طی بیانیه از جانب بنیاد ملی نخبگان، افراد و مشمولانی که دارای شرایطی علمی باشند یا قهرمانان مدال‌آور بین‌المللی باشند، می‌توانند از طریق این بنیاد دوره خدمت سربازی را با طی دوره آموزشی و انجام یک پروژه علمی مرتبط با شرایط خود به جای کل دوره سربازی، به اتمام برسانند.
- معافیت پزشکی: در واقع جذاب‌ترین بخش برای مشمولانی خدمت سربازی که قصد نرفتن به سربازی را دارند بخش معافیت پزشکی است. چه افرادی که شرایط این بخش را دارند و چه افرادی که شرایط این بخش را ندارند، شانس خود را برای معافیت از خدمت سربازی از طریق پزشکی امتحان می‌کنند. حتی افرادی هم هستند که با خوردن و یا نوشیدن برخی مواد و آشامیدنی‌ها سعی می‌کنند به خودشان آسیب بزنند تا از طریق معافیت پزشکی از سربازی رفتن معاف شوند. ایران طبق قانون افرادی که مشمول خدمت سربازی هستند را به 4 دسته تقسیم می‌کند که این تقسیم‌بندی بر اساس وضع مزاجی، استعداد جسمی و روانی می‌باشد: 1)مشمولانی که از نظر جسمی و روانی سالم و بی‌نقص بوده و قادر به انجام خدمت سربازی می‌باشند. 2)مشمولانی که به علت نقص عضو یا ابتلا به بیماری‌های دیگر از سلامتی کامل برخوردار نیستند ولی در امور غیر رزمی قادر به انجام خدمت سربازی هستند. 3)مشمولانی که به دلیل عدم رشد یا مبتلا بودن به بیماری به صورت موقت قادر به انجام خدمت سربازی نیستند. 4)مشمولانی که به دلیل مبتلا بودن به بیماری جسمی یا روانی و یا نقص عضو به صورت دائم قادر به انجام خدمت سربازی نمی‌باشند. معافیت پزشکی بسیار گسترده است بنابر این اگر شما نقص و یا ضعفی در بدن دارید و یا به بیماری مبتلا هستید یا شکستگی‌ها و آسیب‌هایی را تجربه کرده‌اید که احساس می‌کنید قادر به انجام خدمت سربازی نمی‌باشید باید به پزشک مراجعه کرده و از او مشورت بخواهید. تقریبا 40 الی 50 درصد از افرادی که به دنبال معافیت پزشکی رفته‌اند موفق شده‌اند که معافیت خود را دریافت کنند و یا کسری از خدمت بگیرند. این بخش را جدی بگیرید!
- معافیت کفالت: افرادی می‌توانند از این معافیت استفاده نمایند که:
- پدرشان 70 سال تمام و بالاتر از آن سن داشته باشد و یا پدرشان کمتر از 70 سال سن دارد ولی به تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی نیازمند مراقبت است.
- مادرشان فاقد همسر باشد (همسر مادر فوت شده یا از یکدیگر طلاق گرفته باشند) یا شوهر مادر (ناپدری مشمول) بیش از 70 سال سن داشته باشد یا کمتر از 70 سال سن داشته ولی به تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی بیمار و نیازمند به مراقبت باشد.
- پدربزرگ (پدری یا مادری) فاقد فرزند پسر است که بیش از ۷۰ سال سن داشته یا کمتر از 70 سال سن دارد ولی به تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی نیازمند مراقبت باشد.
- مادربزرگ (پدری یا مادری) فاقد همسر و فرزند پسر باشد.
- برادر بیش از ۱۸ سال داشته باشد که فاقد همسر، فاقد فرزند سالم بالای ۱۸ سال و فاقد پدر است، که به تشخیص شورای پزشکی نیازمند مراقبت باشد.
- خواهر بیمار بیش از ۱۸ سال داشته باشد که فاقد پدر، همسر و فرزند بالای 18 سال است که به تشخیص شورای پزشکی وظیفه عمومی نیازمند مراقبت است.
- خواهر مجرد ازدواج نکرده دارای سن ۱۸ تا ۲۴ سال تمام داشته باشد، که فاقد پدر باشد.
- خواهر و برادر کوچکی داشته باشد که فاقد پدر باشند.
- معافیت تحصیلی: در این نوع معافیت تا زمانی که فرد مشغول به تحصیل است و طبق آیین‌نامه بدون غیبت و یا مردودی درس می‌خواند، و یا ترک تحصیل نکرده است و فارغ‌التحصیل نشده است، از انجام خدمت سربازی معاف می‌باشد.
- معافیت سه‌برادری: کسانی که قبل از آنها سه برادرشان به خدمت سربازی رفته باشند و از معافیت استفاده نکرده باشند می‌توانند از این بخش استفاده کرده و از خدمت سربازی معاف شوند.
- بخشودگی سنی: طبق قانون قانون جمهوری اسلامی «هر فرد ذکوری که ۵۰ سال تمام داشته باشد برابر قانون از اعزام به خدمت سربازی معاف است و شناسنامه فرد به منزله کارت پایان خدمت محسوب می‌شود». به این معنی که اگر تا سن 50 سالگی دفترچه اعزام به خدمت خود را پست نکنید و اینکه به دنبال شما نیایند می‌توانید از خدمت معاف شوید.
- متاهلی و کسر خدمت سربازی: برای به اجرا درآوردن سیاست‌های رهبری در خصوص افزایش جمعیت و رشد باروری، دربارهٔ سربازان متأهل 3 ماه کسر خدمت در نظر گرفته شده. به ازای هر فرزند هم 3 ماه از مدت خدمت سربازی کم می‌شود. با یک حساب و کتاب ساده اگر سربازی متأهل و صاحب یک فرزند باشد 6 ماه از مدت خدمت او کسر خواهد شد. و اگر سربازی متاهل باشد و 7 فرزند داشته باشد در واقع معاف خواهد شد!!
- خرید خدمت سربازی: برای کسانی که استطاعت مالی دارند امکان این هست که بتوانند سربازی خود را بخرند. جدول زیر بر طبق تعرفه‌های سال 97 است:
