ماه‌گرفتگی به لکه خوش‌خیم و غیرسرطانی گفته می‌شود که به صورت مادرزادی بر روی پوست وجود دارد. این لکه‌ها در رنگ‌ها و اندازه‌های مختلف هستند و نمی‌توان از به وجود آمدن آنها جلوگیری کرد. ماه گرفتگی علامتی است که فرد را متمایز از دیگران می‌سازد. برخی از این لکه‌ها نیاز به درمان ندارند و به مرور زمان ناپدید می‌شوند اما برخی دیگر از این لکه‌ها دائمی بوده و باید از روش مناسبی آنها را برطرف کرد. برای درمان لکه ماه‌گرفتگی ابتدا باید انواع آن را بشناسید. زیرا برای هر نوع ماه‌گرفتگی درمان خاصی وجود دارد. برخی از این لکه‌ها را می‌توان به روش‌های خانگی نیز درمان کرد و نیاز به درمان‌های پردردسر نیست. دو نوع کلی برای ماه‌گرفتگی وجود دارد: عروقی و رنگدانه‌ای.
انواع لکه‌های ماه‌گرفتگی رنگدانه‌ای:
1) خال گوشتی یا خال مادرزادی:
این نوع خال در اثر رشد بیش از اندازه سلول‌های تولیدکننده‌ی ملانین به وجود می‌آید که در دوران کودکی بر روی پوست ظاهر می‌شود. ویژگی‌های این خال مادرزادی به شرح زیر است:
- رنگ قهوه‌ای سوخته، قرمز، صورتی، آبی یا سیاه دارند.
- دارای بافت صاف، مسطح، چین‌خورده و یا بالا آمده هستند.
- شکل آنها اغلب گرد یا بیضی مانند است.
- اغلب قطر این خال‌ها کمتر از 3.5 سانتی‌متر است ولی در مواردی استثنا هم دارند.
- گاهی بر روی آنها موی زائد می‌روید.
- اکثر این خال‌ها بی‌ضرر هستند اما در برخی از موارد نادر، سرطانی می‌شوند. اگر ظاهر خال گوشتی شما تغییر می‌کند به پزشک مراجعه کنید.
- این خال‌ها اکتسابی هستند.
- به شکل گلوله‌های کوچک از پوست آویزان می‌شوند.
- تعدادشان از یک تا صد در هر فرد متغیر است.
- امکان ابتلای مردان و زنان به این نوع خال به صورت برابر است.
- چاقی عامل تشدید کننده این نوع خال است.
- بسیاری از خال‌های گوشتی ممکن است به صورت خودبه‌خود بعد از مدتی از پوست جدا شوند ولی اغلب آنها تا پایان عمر بر روی پوست باقی می‌مانند.
2) خال شیرقهوه:
برخی مواقع این نوع خال رنگی در اثر نوعی اختلال ژنتیکی به نام نوروفیبروماتوز به وجود می‌آید. اگر فرزندتان مشکوک به نوروفیبروماتوز است به پزشک اطفال مراجعه کنید. این بیماری قابل درمان نیست اما پزشک اطفال می‌تواند با بررسی اختلالات، علائم بیماری را درمان کند. از ویژگی‌های این خال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این لکه‌ها به رنگ قهوه‌ای هستند.
- خفیف‌ترین نوع این خال در دوران کودکی به صورت خال‌های قهوه‌ای روشن و مسطح ظاهر می‌شود.
- دو نوع دیگر در مقایسه با نوع اول کمتر دیده می‌شوند و علائم آنها معمولا شدیدتر است.
- خال شیرقهوه در بدو تولد و یا در دوران کودکی بر روی پوست کودک ظاهر شده و ثابت می‌ماند.
- وجود سه لکه از این نوع بر روی پوست مشکلی ندارد اما اگر تعداد آنها بیش از سه لکه باشد، نشان‌دهنده بیماری به نام نوروفیبروماتوزاست. این بیماری یک اختلال ژنتیکی است که باعث تومورپوستی می‌شود.
3) لکه‌های مغولی:
این لکه‌های مادرزادی در نوزادان ایجاد می‌شود و اغلب تا سن 5 سالگی باقی می‌ماند و بعد از آن به صورت خودبه‌خود از بین می‌رود. از ویژگی‌های لکه مغولی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این لکه‌ها به رنگ قهوه‌ای یا آبی بر روی کفل، پشت، ستون فقرات و یا شانه‌ها ایجاد می‌شوند.
- شکل نامرتب و مسطحی دارند.
- در آن ناحیه بافت پوست معمولی است و تغییر نیافته.
- پهنای این لکه‌ها معمولا بین دو تا هشت سانتی‌متر است.
- از آنجایی‌که این لکه‌ها خودبه‌خود از بین می‌روند، هیچ درمانی برای آنها توصیه نمی‌شود.
انواع لکه‌های ماه‌گرفتگی عروقی:
1) لکه‌های ماکولار (سالمون):
این لکه‌ها را با عنوان خال بوسه فرشته هم می‌شناسند. این لکه‌ها، خال‌های مادرزادی عروقی هستند که در اثر شکل‌گیری نادرست رگ‌های خونی به وجود می‌آیند. از ویژگی‌های این لکه می‌توان موارد زیر را نام برد:
- به شکل رگه‌هایی از عروق خونی کوچک، صورتی یا قرمز روشن هستند و بر روی پوست دیده می‌شود.
- بیشتر بر روی پیشانی، پشت چشم، پشت گردن، دماغ، لب بالایی و پشت سر نمایان می‌شوند.
- این قسمت‌های صورتی‌رنگ به شکل مسطح بر روی پوست قرار دارند و برجسته نیستند.
- لکه‌های ماکولار خودبه‌خود در سن ۱ تا ۲ سالگی از بین می‌روند اما گاهی اوقات تا بزرگسالی بر روی پوست باقی می‌مانند.
- اغلب لکه‌های پشت گردن از بین نمی‌روند.
2) خال لکه شرابی:
نوعی خال مادرزادی عروقی دائمی است. علت به وجود آمدن این لکه‌ها، اتساع مویرگ‌ها می‌باشد. از ویژگی‌های این لکه:
- این لکه‌ها به صورت خال‌هایی با رنگ صورتی، قرمز یا بنفش بر روی پوست دیده می‌شوند.
- این خال‌ها را می‌توان روی صورت، گردن، بازو یا ساق پا مشاهده کرد.
- این لکه در هنگام تولد، به شکل یک علامت مسطح بر روی پوست نوزاد است و به تدریج با افزایش سن، تیره‌تر و ارغوانی رنگ می‌شود.
- بیشتر این لکه‌ها، با افزایش سن، بزرگ‌تر و ضخیم‌تر می‌شوند.
- لکه‌های شرابی که بر روی پلک قرار گرفته باشند، ممکن است خطر ابتلا به گلوکوم (آب سیاه چشم) را افزایش دهند.
- خال‌های لکه شرابی روی صورت نشان دهنده بیماری سندورم استورژ-وبر هستند. این سندوزم منجر به حملات صرع می‌شود و ناتوانی ذهنی را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
3) همانژیوم:
نوعی خال مادرزادی عروقی است که در چند هفتگی بعد از تولد نوزاد ظاهر می‌شود. از ویژگی‌های این خال یا لکه مادرزادی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- این خال معمولا صاف است یا برجستگی کمی دارد.
- رنگ آن قرمز روشن یا مایل به آبی است.
- این ماه گرفتگی‌ها در طول دوازده ماه اول زندگی بچه به سرعت رشد پیدا می‌کند. بعد از یک سالگی رشد آنها متوقف می‌شود.
- بعد از یک سالگی کم کم این ماه‌گرفتگی‌ها از بین می‌روند.
- همانژیوم‌ها در همه جای بدن می‌توانند وجود داشته باشند اما اغلب بر روی صورت، سر و گردن به وجود می‌آیند.
- همانژیوم در دهان و چشم باعث ایجاد اختلالاتی مانند زخم می‌شود.
- همانژیوم‌ها در داخل بدن نیز وجود دارند و گاهی اوقات در اندام‌های داخلی مانند معده، کبد و کلیه‌ها پدیدار می‌شوند. اگر به همانژیوم داخلی در فرزندتان مشکوک شدید به پزشک مراجعه کنید.
3-1) همانژیوم توت فرنگی: این نوع از همانژیوم رنگی مث توت فرنگی دارد و قرمز روشن است. در این نوع ماه‌گرفتگی رگ‌های خونی در نزدیک سطح پوست متورم شده‌اند. تا سن 10 سالگی از بین می‌رود و به درمان نیاز ندارد. تنها در صورتی نیاز به درمان است که زخم شده باشد و یا اینکه در جایی (چشم، مقعد، گلو، بینی و...) قرار بگیرد که مانع از فعالیت‌های نرمال شود.
3-2) همانژیوم غاری: این نوع همانژیوم در زیر پوست قرار دارد. این نوع خال نسبت به نوع توت‌فرنگی پف کرده‌تر است و رنگ آن متمایل به آبی است. این نوع همانژیوم‌ها به احتمال کمتری به خودی خود از بین می‌روند. همانژیوم صورت با بدشکلی عروق مغز مرتبط است. پزشک برای تشخیص وجود این نوع همانژیوم‌ها یک اسکن MRI را تجویز می‌کند.
روش درمان انواع ماه‌گرفتگی:
داروهای پوستی:
در بیشتر مواقع از دارودرمانی برای خال‌ها و لکه‌های عروقی مثل انواع همانژیوم استفاده می‌شود. در این مواقع داروی «کورتیکواسترویید» تجویز می‌شود که پیشرفت بیماری را متوقف کرده و اندازه خال را کاهش می‌دهد اما نمی‌تواند آن را به طور کامل حذف کند. این دارو به صورت قرص بلعیدنی، پماد موضعی و یا آمپول تزریقی در قسمت لکه استفاده می‌شود. داروهای دیگری که برای این نوع شرایط مورد استفاده قرار می‌گیرند «پروپرانولول» و «وینکریستین» هستند. تمامی این داروها اثراتی مشابه دارند و نمی‌توانند این نوع ماه‌گرفتگی را به طور کامل از بین ببرند.
لیزر:
از روش لیزر درمانی برای از بین بردن خال لکه شرابی و لکه‌ی شیرقهوه استفاده می‌شود. اما این روش برداشتن خال صورت همیشه موفقیت‌آمیز نبوده و باعث بازگشت لکه‌ها می‌شود. در این روش از پرتوهای متمرکز برای از بین بردن لکه‌ها استفاده می‌شود. در لیزر درمانی رنگ، اندازه و یا رشد برخی از این لکه‌ها را کاهش می‌دهند. در این روش از بین بردن کامل لکه میسر نیست اما با چند جلسه لیزر درمانی می‌توان اثر این لکه‌های ماه‌گرفتگی را به طور محسوسی کاهش داد.
کرایوتراپی:
در این روش از نیتروژن مایع برای انجماد و ناپدید کردن برخی لکه‌های سطحی پوست که به رنگ قهوه‌ای هستند استفاده می‌شود. این روش باعث پوست‌اندازی لکه‌ها می‌شود. نیتروژن مایع باعث می‌شود که پوست در قسمت رو و زیر لکه منجمد شود و سپس با استفاده از وسیله‌ای به نام کورت پوست قسمت مورد نظر را می‌تراشند. عوارضی که این روش دارد، ایجاد جای زخم و روشن شدن رنگ پوست در ناحیه لکه است.
عمل جراحی:
از این روش بیشتر برای لکه‌های ریشه‌دار مثل خال گوشتی و همانژیوم استفاده می‌شود. عمل جراحی به صورت سرپایی انجام می‌شود و تنها بخش محدودی از زائده از روی پوست جدا می‌شود. اگر خال و لکه بزرگ باشد ممکن از جای زخم باقی بماند. اگرچه این جراحی جزئی است و به بیهوشی نیاز ندارد اما نوعی جراحی محسوب می‌شود و پزشک باید قبل از عمل وضعیت سلامتی بیمار را ارزیابی کند. در این روش پزشک از بی‌حسی موضعی در محل استفاده کرده و سپس با کمک چاقوی جراحی لکه را جدا می‌کند و پوست را با نخ حل‌شدنی بخیه می‌زند.
آی‌پی‌ال:
در این روش با استفاده از نور پالسی که درمانی غیرتهاجمی است لکه‌های ماه‌گرفتگی را درمان می‌کنند. این روش درمانی از شدت وضوح هر دو نوع ماه گرفتگی عروقی و رنگدانه‌ای می‌کاهد. با استفاده از این روش می‌توان لکه‌های ماه‌گرفتگی را به صورت محسوسی کم‌رنگ کرد و از بین برد. در روش آی‌پی‌ال دستگاهی برای اعمال پالس‌های قوی نور به پوست مورد استفاده قرار می‌گیرد. در مورد ماه‌گرفتگی عروقی، هموگلوبین موجود در خون داخل رگ‌های خونی گشاد شده انرژی نورانی را جذب می‌کند و دمای رگ بالاتر می‌رود. حال آن که در مورد ماه‌گرفتگی رنگدانه‌ای، رنگدانه‌های موجود در پوست نور را جذب و انرژی نورانی را به گرمایی تبدیل می‌کنند.
درمان خانگی (این روش‌های درمانی به صورت علمی اثبات شده نیستند اما امتحان کردن آنها بی‌ضرر است و برای لکه‌هایی مسطح روی پوست به کار می‌روند):
- آب لیمو: این ماده دارای ترکیباتی است که به عنوان سفیدکننده طبیعی پوست می‌تواند مورد استفاده قرار گیرد. تاثیر آبلیمو بر روی لکه‌های مادرزادی و ماه‌گرفتگی اثبات نشده اما می‌توانید تحت شرایطی خاص از این ماده استفاده نمایید. یک لیموی تازه را آب بگیرید و آب آن را به مدت 20 دقیقه بر روی لکه پوستی قرار دهید. بعد از این مدت پوست خود را با آب بشویید. اگر در حین استفاده از آن دچار خارش پوستی شدید استفاده از آن را قطع کنید. بهتر است که هفته‌ای چند بار از این روش استفاده نمایید.
- محلول ید: یکس دیگر از موادی که می‌توانید بر روی لکه‌های ماه‌گرفتگی امتحان کنید محلول ید است. ید ممکن است باعث محو شدن لکه‌ها بشود اما این روش هم به طور علمی ثابت نشده است. این محلول نوعی محلول دارویی است و باید با احتیاط بیشتری از آن استفاده نمایید. در صورتی که بعد از استفاده از این محلول دچار خارش در ناحیه مربوطه شدید، مصرف آن را قطع کنید. شما مجاز هستید که روزی دوبار از این محلول استفاده نمایید.
- روغن زیتون: روغن زیتون یک مرطوب‌کننده‌ی طبیعی برای پوست شما است. استفاده از این روغن باعث ترمیم پوست شده و همچنین باعث می‌شود تا لکه‌ها صاف‌تر و نرم‌تر به نظر برسند. روغن زیتون را سه مرتبه در روز بر روی لکه بمالید برای این کار می‌توانید از پنبه استفاده کنید. استفاده از این روغن هیچ ضرری ندارد و حساسیتی از آن تا کنون دیده نشده است.
- آب گوجه فرنگی: یکی دیگر از مواد طبیعی که خاصیت سفید‌کنندگی داردف آب گوجه فرنگی است. این ماده می‌تواند به کم‌رنگ شدن لکه‌های ماه‌گرفتگی کمکک کند. آب گوجه‌فرنگی گرم شده را بر روی محل بمالید و بگذارید تا خشک شود سپس با آب ولرم محل را بشویید. این کار را چند بار در روز به مدت یک ماه انجام دهید.
- کرم ویتامین A: می‌توانید از این کرم برای ترویج بازسازی سلول‌های پوستی استفاده نمایید. ویتامین A باعث افزایش تقسیم سلولی و تولید کلاژن که پروتئین سازنده‌ی پوست است می‌شود. اگرچه کرم ویتامین A برای درمان بیماری هیپرپیگمانتاسیون کاربرد دارد اما تاثیر آن در مورد روشن ساختن لکه‌های مادرزادی به اثبات نرسیده است.
- روغن ویتامین E: این روغن حاوی مقدار زیادی آنتی‌اکسیدان است و وجود این ویژگی می‌تواند در کم‌رنگ کردن لکه‌های مادرزادی موثر باشد. روغن ویتامین E و روغن پرتقال را با هم ترکیب کنید و بر روی لکه بمالید. بعد از چند دقیقه با آب به خوبی بشویید. شما می‌توانید از این ترکیب روزی یک بار استفاده نمایید.
باید آگاه باشید که خونریزی زیر پوست را با ماه‌گرفتگی اشتباه نگیرید. خونریزی در زیر پوست، می‌تواند به شکل نقاط ریز یا لکه‌های بزرگتری به نام پورپورا روی پوست دیده شود. گاهی اوقات لکه‌های مادرزادی با خونمردگی زیر پوست اشتباه گرفته می‌شوند. برای تشخیص می‌توانید پوست خود را در آن نقطه فشار دهید، اگر پوست شما در آن ناحیه کم‌رنگ شد، این لکه خونمردگی نیست ولی اگر پوست در این نقطه کم‌رنگ نشد، نشان‌دهنده خونمردگی زیر پوست است.
