اختلال بیشفعالی توام با نقص توجه که به آن ADHD میگویند یکی از شایعترین اختلالات روانی در کودکان و نوجوانان میباشد. امکان ابتلای پسران به بیشفعالی بیشتر از دختران است همچنین این اختلال بیشتر در فرزند اول خانواده مشاهده میشود. این اختلال همواره باعث نگرانی بسیاری از والدین است. بعضی از والدین برعکس، حتی شیطنت و خرابکاری مفرط کودکشان را جدی نمیگیرند و آن را به حساب تیزهوشی و کنجکاو بودن او میگذارند.
کودک بیشفعال معمولا از حدود 3 سالگی و همزمان با رشد عملکردهای حرکتی، نشانههای بیشفعالی را نشان میدهد، اما معمولا تشخیص این اختلال تا شروع دوران پیشدبستانی و دبستان به تعویق میافتد. نباید در تشخیص کودکان به عنوان مبتلا به این اختلال عجله کرد. در واقع معمولا تنها وقتی یک کودک مبتلا به این اختلال در نظر گرفته میشود که علائم وی باعث اختلال در سایر عملکردهای وی شود.
برای اینکه بتوانید بیشفعالی را تشخیص دهید ابتدا باید علائم این بیماری را بشناسید. این اختلال سه دسته علامت دارد:
1) پرتحرکی: کودک بسیار پرتحرک و پرجنب و جوش است و لحظهای را نمیتواند آرام در جایی بنشیند و خستگی را احساس نمیکند. این کودکان به خصوص در مهمانیها و یا فروشگاهها تحرک بسیار بالایی دارند. در سنین پیش از دبستان این علائم بیشتر دیده میشود و با ورود به مدرسه علائمی همچون آرام و قرار نداشتن بر روس نیمکتف راه رفتن در کلاس و مواردی این چنین در کودک مشاهده میشود. تمامی اسن علائم با افزایش سن کاهش مییابد.
2) رفتارهای تکانشی: رفتارهای تکانشی رفتارهایی هستند که در یک لحظه بدون در نظر گرفتن عواقب بعدی انجام میگیرند و اغلب خطرآفرین هستند. به عنوان مثال کودک زمانی که عصبانی میشود ممکن است هر چیزی را به اطراف پخش کند و متجه نباشد که آن شی ممکن است در چشم شما فرو رود و به شما آسیب برساند. یا ممکن است کودک از یک بلندی بپرد و پای خود را بشکند و یا اینکه ناگهان به سمت خیابان بدود و...
3) عدم تمرکز و توجه: بسیاری از کودکان نمیتوانند بر موضوعی تمرکز کنند و به آن توجه کنند. چنین کودکانی در تحصیل با مشکل مواجه میشوند، وسائل خود را در مدرسه جا میگذارند، غلطهای املائی فراوان دارند و در تمام درسها بیدقت هستند.
برای تشخیص این کودکان از کودکان بازیگوش که طبیعی هستند باید به این نکته توجه کنید که در کودکان سالم که بازیگوش هستند، فعالیت و جنب و جوش زیاد آنها باعث پایین آمدن بازده کودک نمیشود. یعنی چنین کودکی در کنار فعالیتها و بازیگوشیهای زیاد خود، در تحصیل و روابط اجتماعی نیز موفق است. اما کودکانی که به بیشفعالی مبتلا هستند در اثر فعالیت زیاد دچار مشکلاتی در تحصیل و روابط اجتماعی میشوند. بنابراین در واقع مرز تشخیص برای این کودکان ایجاد اختلال در عملکردهاست نه میزان فعالیت آنها.
در ایجاد این اختلال ژنتیک بسیار موثر است. در میانجیهای مغز این کودکان اختلالات بیولوژیکی وجود دارد که باعث این عارضه میشود. به خصوص نقص دو میانجی شیمیایی دوپامین و نوراپی نفرین در سیستم اعصاب مرکزی کودک میتواند باعث بروز اختلال بیشفعالی همراه با نقص توجه یا ADHD شود.
توجه کنید که دارا بودن این علائم لزوما دلیل این نیست که کودک شما دچار بیماری بیشفعالی باشد، اما اگر بعضی از آنها را دارا بود باید به پزشک مراجعه کنید تا بررسیهای بیشتری بر روی کودکتان انجام گیرد و بیماری او تحت کنترل درآید.