ایرانی‌ها در تیم‌سازی و کار تیمی بیشتر با چه مسائل و مشکلاتی رو به رو هستند؟

قبل از پاسخ دادن به این سئوال جالبه به یک نکته اشاره کنم:

آیا شما تا به حال کتابی بومی در زمینه کار تیمی ایرانی‌ها دیده‌اید؟

جواب: اکثر کتاب‌های موجود در بازار (شاید بشه گفت تمامی) به صورت ترجمه می‌باشند. چطور موضوعی که رابطه مستقیم با فرهنگ ما دارد را بشود نسخه خارجی برایش تدوین کرد؟ 

بزرگترین مسئله مربوط به مسایل فرهنگی ما می‌شود که ریشه در تاریخ و دوران کودکی ما دارد. شما شاید ۱۰‌ها تکنیک کار تیمی، شیوه مدیریت کارها (کانبان، اسکرام و...) را استفاده کنید ولی ممکن است نتیجه مناسبی نگیرید، چرا؟ چون این‌ها ابزار و چارچوب‌هایی هستند که نیاز به فرهنگی خاص برای استفاده دارند. 

عمده چالش‌های کارتیمی بواسطه مشکلات فرهنگی ما عبارتند از:

• حسادت (در مطلبی۱۰۴ مفصل به بحث حسادت و ریشه‌های آن پرداختم)
• عدم مسئولیت‌پذیری
• عدم اعتقاد به مکتوب کردن کارها
• همه چیز دانی ما
• عدم انتقادپذیری
• دورویی و ریا (رک نبودن و شفاف نبودن)
• خودمحوری (همین بحث شاگرد اولی و دومی در آموزش پرورش این خصیصه را در ما پروراند)

(منبع این مشکلات اجتماعی و فرهنگی - کتاب جامعه‌شناسی خودمانی)

عمده چالش‌های کار تیمی بواسطه عدم سیستم‌سازی:

بواسطه حضور در آمریکا و مشاهده‌گری تیم‌های موفق استارتاپی و حضور و فعالیت بعنوان کارآموز در شتابدهنده‌های اینجا یک چیز برام خیلی جالب بود و اون حضور روح یک سیستم قوی است. 

اینجا همه فرآیند‌ها تثبیت شده و سیستمی شده است، شما یک رئیس دارید و تعدادی هم تیمی که مسئولیت رهبری آنها را بعهده دارید، باید به رئیس پاسخگو باشید و از تیم تحت رهبری خود خروجی بخواهید. همه به این سیستم اعتقاد دارند و جزییات و گام‌ها کاملا شفاف تعیین شده است.

بعبارتی : 

هدف تیم مشخص است، استراتژی مشخص است، تاکتیک‌ها مشخص است، همه چیز عددی شده و میتوان فهمید که تیم چگونه پیش می‌رود و کاملا بهره‌وری قابل اندازه‌گیری است.

پس این چند چالش دیگر رو میتوان بر اساس این توضیحات نیز به چالش‌های کار تیمی در ایران اضافه کرد:

• عدم وجود یک سیستم شفاف و روان (راه‌اندازی این سیستم خودش داستانیه)
• عدم مشخص بودن اهداف، وظایف، تکنیک‌ها و...
• نبود Single Responsible Person یا SRP
• نبود یک سیستم مشخص اندازه‌گیری (عدم وجود سنجه‌های کلیدی جهت رصد کردن پیشرفت کارهای تیم)

امیدوارم این توضیحات کاربردی و مفید بوده باشه.

• منتورینگ و مدیریت ضعیف: این مسئله در تیم‌هایی که اعضای آن اولین تجربه‌های تیمی خود را دارند به خوبی به چشم می‌خورد و باعث ایجاد سردرگمی و بی‌هدفی و بی‌میلی نسبت به همکاری و team work می‌شود.
• عدم آموزش صحیح، علمی و اصولی (حداقل برای متولدین ۷۵ به قبل که به قطع اینطور هست) کار تیمی و هم چنین انجام پروژه‌های تیمی در دوران تحصیل ابتدایی و متوسطه درست در زمانی که پتانسیل فراگیری این مفاهیم بسیار بالا می‌باشد.
• ضعف سیستم آموزش عالی در تدوین برنامه‌های تیم محور به جای فرد محوری.
• فرهنگ و mindset  کمال‌طلبی انفرادی.
• عدم آگاهی‌سازی و تشویق به مشارکت از سوی خانواده و محیط اجتماعی.

توی این سال‌ها که توی زمینه کسب و کار فعالیت دارم؛ یه چیزی هست که بارها و بارها باهاش برخورد کردم توی کار تیمی و تیمورک؛

"تعهد، تعهد، تعهد"

ما ایرانی‌ها متاسفانه یاد نگرفتیم که توی انجام پروژه‌های تیمی، تعهد نسبت به کارمون و تیمی که داخلش کار میکنیم، داشته باشیم...

بارها اینو لمس کردم که افراد بدون هیچ تعهد و مسئله‌ای، پروژه را رها کرده‌اند و رفته‌اند.

به شخصه در کارهایی که بصورت مشترک با چند نفر مختلف در بازه‌های زمانی متعدد انجام دادم سرانجام همگیشون به ناکجاآباد بوده و طرف‌های مقابل هر کدام به دلیلی و با شیوه‌ای همکاری رو به پایان رسوندند و متاسفانه هم در پایان همه‌شون متضرر شدیم!

در کارهای تیمی که در اینجا شکل میگیره حداقل خودم با موارد زیر روبرو بودم:

• خودبرتر بینی بعضی از افراد گروه.
• روحیه تک‌روی بیش از اندازه.
• میل درونی به خیانت در شراکت و کار گروهی.
• حس نارضایتی از وضع موجود و دیدن همه مشکلات از جانب طرف قابل.

به شخصه هر وقت تیمی رو میبینم که فعال هستند و مشغول کارند واقعا بهشون غبطه میخورم و پیش خودم بهشون احسنت میگم چون در ایران جمع کردن یک تیم دو یا چندنفره در شرایط برابر بسیار کار سختی هست. جز اینکه رویکرد بصورت رئیس و کارمندی باشه نه شریک در شرایط برابر!

جوابای خوبی نوشته شده، در مجموع پاسخ خودمو در قالب دو مورد اصلی ارائه کنم، و فکر میکنم هر مشکل دیگه‌ای که توی تیم‌ها به وجود میاد ریشه در رعایت نکردن همین دو اصل داره. 

1. قانون اولیه کار تیمی: با توجه به اینکه انجام کار تیمی قدمت زیادی توی ایران نداره و تازه چند سالی هست که با به وجود اومدن استارتاپ‌های بزرگ این مفهوم غلظت بیشتری پیدا کرده، هنوز خیلی از قوانین کار تیمی برای ما جاافتاده نیست. مهمترین جمله‌ای که در مورد یک تیم میشه گفت این هست که "سرعت تیم معادل سرعت کندترین عضو اون تیمه" و من در تیم‌های زیادی دیدم که همین مسئله باعث مشکل بین اعضا شده و بارها خودم با این مسئله روبه رو بودم. راه حل این مسئله اول درک وجود این قانون و قبول کردنش و در مرحله دوم کمک به بالابردن اعضای تیم در کنار همدیگه‌اس.
2. رودر رویی با تیم هنگام بروز مشکلات: همه در تئوری معتقدن که بهترین راه حل درگیری‌ها، بحث رودررو هست اما تعداد کمی از افراد در عمل بهش توجه میکنن و با این دغدغه‌ی ذهنی به کارشون ادامه میدن و همین باعث میشه به مرور در تیم‌ها اختلاف‌ها رشد کنه و حس نارضایتی از تیم ایجاد کنه و در نهایت روحیه‌ی کار تیمی رو از هم بپاشونه. توی متد اسکرام، جلسه‌هایی با اسم "رترو"۱۳۷ وجود داره که با همین هدف به وجود اومده که اعضای تیم از هم و پروسه‌ها انتقاد کنن و مشکلات موجود رو حل کنن.

مشکل در کار گروهی تیمی بر خلاف تصور ما مختص به کشور ما فقط نیست! اما کشور ما از کمتر بودن رهبرهای خوب بیشتر رنج میبره و نبود رهبری خوب قطعا اولین و مهمترین مشکل تیم‌ها در ایران هست. دلیلش هم واضحه که جای بحث اینجا نیست.

ایرانی‌ها بدلیل فرهنگشون حتی در خیلی از موارد در وجود یک رهبر خوب، کار تیمی رو خوب انجام میدن.

پینوشت: بوجود آمدن مشکلاتی مثل (خود برتربینی، حسادت، تعهد، مسئولیت پذیری و... همچین مسائل پیش پا افتاده‌ی خودخواهانه، مبتدیانه و غیرحرفه‌ای) دقیقا بدلیل نبود رهبری درست هست. وگرنه یک تیم خوب حتی با وجود قلیان احساسات و در فشار هم نباید همچین مسائلی رو به مساله بزرگ تبدیل کنه!

یکی از موضوعاتی که من دیدم تمایل زیاد به دیده شدن بدون توجه به اینکه آیا لیاقت و دانش این دیده شدن رو دارم یا نه بوده. چه بسا در پشت صحنه شخص دیگه‌ای ایده‌ای رو داده یا پلنی رو طراحی کرده. مورد دیگه زودرنجی و روابط عمومی پایین میتونه باشه. مورد دیگه میتونه گوش ندادن باشه، باید صدای همکارات و زیردستات رو بشنوی.

در واقع اول اخلاق قرار داره بعد کار.

کمبود اعتماد، عدم تخصص کافی و عدم خودشناسی شخصیتی و کاری.

بعضی از مسائل به ریشه دادخواست دیرینه مردم ایران که نشات یافته از کمونیسم هست ریشه گرفته که با واژه استارتاپ که خواستگاهش از کاپیتالیسم هست تناقض دارد برمیگردد: 

۱. همه میخوان مدرکی از دانشگاه بگیرن و یک شغل پشت میز نشین که پول یامفت بگیرن پیدا کنن و تا آخر عمرشون حال کنن.

۲. همه به دنبال پول مفت بدون درد و رنجن یعنی بدون تجربه و تخصص پول در بیارن.

۳. در چنین جامعه‌هایی چون تخصص مهم نیست نزدیکی به منبع رانت نیاز هست. 

خوب شما اگر دقت کنید استارتاپ و اقتصاد دانش‌بنیان با همه این مسائل دشمنی داره. تو استارتاپ انسان‌هایی با علاقه و تخصص‌های خاص دور هم جمع میشن و باتلاش و هوش و ذکاوت به نتیجه میرسن.